Op woensdag 7 april 2021, verscheen het boek Als het er echt om gaat van Wimjan Bos, partner van de Galan Groep. “In totaal heb ik tien bestuurders gesproken, waarbij in elk gesprek de vraag centraal stond: hoe ga je om met risico’s als het er écht om gaat?”
Het eerste exemplaar werd overhandigd aan prof. Dr. Leen Paape RA RO CIA, hoogleraar Corporate Governance aan Nyenrode. In zijn reactie op het boek gaf Paape aan het pleidooi voor minder regels in Als het er echt om gaat te ondersteunen. “Regels lijken een oplossing, maar zijn vaak ook het probleem.” Hij benadrukte dat eenvoud het uitgangspunt moet zijn bij het managen van risico’s. Daarbij gaf hij het voorbeeld van een verkeersrotonde met uitsluitend een duidelijke voorrangsregel. Hij benadrukte verder dat de maatschappij, bedrijven, maar ook de politiek moeten accepteren dat er risico’s zijn, dat je die moet uitleggen aan mensen en het debat erover niet uit de weg moet gaan. In de online dialoog die volgde, werd duidelijk dat er geen panklare oplossingen zijn, maar dat de in het boek terugkerende thema’s van vertrouwen, verantwoordelijkheid, durf en tegenspraak goede bouwstenen zijn voor een gezonde risicocultuur.
Plannen voor de langere termijn
Met het boek geeft Wimjan Bos een inkijkje in risicomanagement en hoe het vak zich de afgelopen dertig jaar heeft ontwikkeld. Daarnaast komen onderwerpen als persoonlijk leiderschap, governance, strategie en risicocultuur aan bod. De organisatieadviseur interviewde voor zijn boek tien topbestuurders, waaronder Annemarie Jorritsma, Thijs Smit en Jan Peter Balkenende. Wimjan Bos: “Het is de taak van bestuurders om plannen te maken die niet alleen gericht zijn op het korte termijn succes, maar ook houdbaar zijn op de langere termijn.” Hij wijst op de eerder mislukte groeiplannen van Ahold, ABN AMRO en SNS REAAL, maar ook op de recente wetgeving om bijstandsfraude tegen te gaan, die heeft geleid tot de toeslagenaffaire. “Allemaal voorbeelden van ambitieuze plannen waarbij door de voorstanders onvoldoende is nagedacht over de risico’s en de uitvoerbaarheid.” Door middel van de interviews probeert Bos inzichtelijk te maken hoe bestuurders zichzelf en anderen tegen hun dadendrang in bescherming kunnen nemen.
Regelreflex
Zo stelt politicus Annemarie Jorritsma in het gesprek dat Bos met haar had voor om de invoer van nieuwe regelgeving te verbieden in het jaar dat volgt op een crisis. Hiermee verwacht ze dat de ‘regelreflex’ kan worden onderdrukt. Ze wijst bij wijze van voorbeeld op de gebeurtenissen na de vuurwerkramp in Enschede. Jorritsma: “Wat bestuurders dan graag doen, is daadkracht tonen, maar in plaats van met nieuwe regels te komen is het veel beter om naar de mensen toe te gaan en om empathie te tonen.” Ook Thijs Smit, die financiële managementfuncties had bij onder andere Koninklijke Hoogovens, Ahold en SNS REAAL, zag in het verleden dat topbestuurders graag in actie komen met bij voorkeur grootse plannen. Smit: “Bestuurders zouden daarbij meer open moeten staan voor tegenspraak.” Hij maakte in de praktijk mee hoe bestuurders reageerden als hij kritiek had op hun beleid. “Het begint met ongeloof en ontkenning. In tweede instantie ontstaan er irritatie en boosheid.” Zo wilde oud-Ahold topman Cees van der Hoeven niet horen dat zijn groeiambitie veel te groot was. Volgens Thijs moeten bestuurders werken aan een cultuur waarin tegenspraak welkom is.
Grote beloftes
Hoe groter de ambitie, hoe groter de weerstand tegen kritiek, is volgens Bos de ervaring van alle bestuurders in Als het er echt om gaat. Wat hij in zijn dagelijkse praktijk als organisatieadviseur ziet, komt hij ook tegen in de Haagse politiek: “Voor de verkiezingen doen politici grote beloftes, maar als ze eenmaal deel uitmaken van een kabinet zullen ze ervaren dat de werkelijkheid grillig is.” Jan Peter Balkenende, voormalig politicus en partner van EY, inmiddels hoogleraar, wijst in zijn interview op het belang van normen en waarden bij het voorstellen en uitvoeren van ambities door bestuurders. Balkenende: “Bij bedrijfsschandalen wordt terecht de vraag gesteld: hoe heeft het zo ver kunnen komen? Want er waren immers toezichthouders? Waarom zijn signalen uit de media niet opgepikt? Dan komt ook de compliance vraag naar voren. Ik denk dan: als je niet fundamenteel het gesprek aangaat over de morele kant van de zaak, kun je zo weer de fout in gaan.” Ook worden volgens hem problemen te vaak opgelost met regels. Dat was al zo toen hij premier was. “Dan volgt er een debat en de uitkomst is doorgaans een pleidooi voor meer regels. Zo krijg je een voortdurende toename van regels, totdat het op een gegeven moment te veel wordt. Zou je ook niet eens moeten kijken naar de eigen verantwoordelijkheid van mensen, van instituties en van bedrijven?”
Als het er echt om gaat – Persoonlijke gesprekken met topbestuurders over bestuur en risicomanagement is verkrijgbaar vanaf 7 april. Hardcover (ISBN 9789461264381) € 24,95
BIO
Wimjan Bos is een ervaren organisatieadviseur die mensen en organisaties verbindt. Hij werkt vanuit de gedachte dat adviseren een gezonde mix is van deskundigheid en verwondering.
