3 OKTOBER 2023
Gabriël Anthonio schreef een artikel in het Burgemeestersblad over het vormgeven van goed leiderschap. Hij gebruikt het Zwitsers Zakmes als een metafoor voor alle mogelijkheden die een burgemeester (of in het algemeen een leider) tot zijn of haar beschikking heeft om op een situatie te reageren.
De levenswijsheid van Benedictus begint met het idee dat we allemaal beginners zijn. De vraag is of we ons hiervan bewust zijn. Elke dag, elke ontmoeting en vergadering moeten we immers opnieuw beginnen. Dit ‘beginner-zijn’ heeft niets te maken met een degradatie van de persoon, maar gaat over de open houding, die van een beginner. Dat is iemand die opnieuw begint, met een frisse en nieuwe blik naar een situatie kan kijken.
Wat kunnen we snel door de waan van de dag vast komen te zitten in patronen. We handelen snel, soms op de automatische piloot en hebben ons oordeel en mening al snel gevormd. We regelen het allemaal snel en efficiënt via procedures en besluiten. We hebben zo onze manieren om dingen voor elkaar te krijgen. We werken hard, meer dan hard, we werken veel over… Ondertussen lopen we het risico dat we de verbinding met onszelf en anderen kwijtraken. De verbinding met onze innerlijke wereld, onze persoonlijke kernwaarden.
“Als je meer wilt bereiken met minder moeite, investeer dan niet alleen in de kwaliteit van het werk, maar vooral in de kwaliteit van het contact.”
We kunnen hierdoor ook de verbinding met het gezin, collega’s en vrienden kwijtraken. Alles gaat wat stroever, moeilijker en we krijgen mensen niet makkelijk mee. Het leven wordt een programma en onze agenda is het script. Onze mentale, fysieke gezondheid en relaties komen onder druk te staan. We hebben de neiging om nog een beetje harder te gaan, maar dat werkt niet (meer). Een goede burgemeester is in staat om, naast het even versnellen, ook te kunnen vertragen. Deze burgemeester staat geregeld even stil en kijkt, luistert en denkt na. Alsof hij geen kennis van zaken heeft en opnieuw, vrij van het verleden met tradities en gewoonten opnieuw begint.
“Wat zou ik anders doen als ik opnieuw kon beginnen?”
Hij begint opnieuw en handelt en denkt vanuit vrijheid, om te doen wat goed is in die situatie. Op de tast als beginner zoeken naar de verbinding in het hier en nu. De verbinding vanuit zichzelf , naar de ander en samen de publieke zaak dienend. Anderen moeten er even aan wennen dat je bijvoorbeeld geen zaken meer overneemt van anderen. Tegelijk worden de mensen om hen heen actiever en pakken meer eigen verantwoordelijkheid.
“Wat kan lopen, moet je niet optillen.”
Graag maak ik dit idee van de ‘beginner’ beeldend zichtbaar aan de hand van het Zwitsers Zakmes waar ik een boek over heb geschreven. Mijn wijze grootvader, was hoofd van een basisschool in Eindhoven. Hij had naast een kompas en een schoolfluitje ook altijd een rood Zwitsers Zakmes bij zich. Van hem leerde ik als kleine jongen de eerste lessen in leiderschap: “Het kenmerk van een Zwitsers Zakmes is dat je altijd meerdere opties bij je hebt. Naast het grote en kleine mes is er bijvoorbeeld ook een tandenstoker om je eigen irritaties op te ruimen, een pincet om een pijnlijke splinter bij een ander te verwijderen, een blikopener om je te voeden en een flessenopener om het leven te vieren. Kijk maar eens goed naar alle opties van dit kleine zakmes. Ook jij hebt allerlei opties om op een situatie te reageren. Vergeet dus nooit dat je altijd innerlijke ruimte moet houden om een situatie opnieuw te bekijken, als een beginner. Als je meer van hetzelfde wilt, blijf dan hetzelfde doen, als je andere resultaten wilt moet je ook andere dingen doen.” Hij legde na die uitleg zijn zakmes in mijn handen. Met bewondering keek ik ernaar. lk opende een voor een, maar liefst tien instrumenten waar ik oneindig veel mee kon doen. Mijn grootvader leeft allang niet meer, maar zijn verhalen leven voort. lk heb altijd een rood, Zwitsers Zakmes bij me en heb dit ook aan mijn kinderen cadeau gedaan.
“Goed leiderschap gaat over geregeld stilstaan om daarna weer in beweging te komen.”
Laten leiders wat vaker de tijd nemen om te overwegen van wat goed, verstandig en passend is in die situatie. Welke van de tien instrumenten past het beste bij deze situatie? Of kan ik het Zakmes van de leider beter aan een ander geven of nog even wachten en het weer in mijn binnenzak terug stoppen? Even stilstaan is ook een krachtige interventie. Een goede burgemeester weet zich elke dag een beginner, een beginner die het Zwitsers Zakmes als geen ander soepel kan hanteren.
BIO
Gabriël is een ervaren bestuurder en partner bij de Galan Groep. Zijn sporen heeft hij verdiend door organisaties die in zwaar weer verkeren weer naar rustiger vaarwater te loodsen, waarbij de kwaliteit en de bedrijfsvoering op boven gemiddeld uit kwamen.
