“De lokale verhoudingen in de volkshuisvesting fascineren me al mijn hele professionele leven”, vertelt Jos Koffijberg. “Eind jaren negentig concludeerden we bij het toenmalige ministerie van VROM dat de verzelfstandiging van woningcorporaties de eerder ingezette decentralisatie naar gemeenten had ‘ingehaald’. Woningcorporaties waren krachtige organisaties geworden (ook financieel), terwijl de afdelingen wonen bij gemeenten juist waren gekrompen. Hoe zorg je er nu voor dat er op lokaal niveau – wonen is primair een lokale aangelegenheid – voldoende checks & balances zijn? Dat gemeente en corporaties elkaar kritisch bevragen, tot overeenstemming komen over wat er moet gebeuren en elkaar daar ook aan houden?”

Toen Jos in 2015 directeur werd van de Stichting Visitatie Woningcorporaties Nederland (SVWN), kwam deze thematiek weer volop aan de orde. “Iedere vier jaar moet een corporatie zich laten visiteren. Een commissie onderzoekt de maatschappelijke prestaties van de corporatie en spreekt daarvoor ook met gemeente en huurders. Ik heb me er sterk voor gemaakt dat visitatoren niet alleen naar de corporatie, maar ook naar het functioneren van de (dialoog in de) driehoek kijken. Die is cruciaal, ook voor de legitimiteit van corporaties. Mijn opvolgster bij SVWN vroeg me vorig jaar om samen met Hans de Bruijn te onderzoeken wat er inmiddels uit de visitatierapporten valt te leren over de driehoek: wat zijn de patronen, welke dynamiek zien we, welke lessen kunnen we trekken?”

“Dat sprak me meteen aan, ook vanwege de hernieuwde samenwerking met Hans, bij wie ik in 2005 ben gepromoveerd.” Jos schreef samen met Hans een essay over dit thema. “We hebben ons essay gestructureerd langs drie lijnen: prestatieafspraken, visievorming en institutionele verhoudingen. Nu prestatieafspraken over het wonen ‘common sense’ zijn geworden, dreigt de wet van de afnemende effectiviteit. De kunst is, zo blijkt, om het proces goed en levendig te houden. Dat is hard nodig, want de dynamiek is vaak hoog en de complexiteit aanzienlijk, met tegengestelde belangen, vaak onuitgesproken beelden en verwachtingen, wensenlijstjes van achterbannen en vertakkingen in andere netwerken. Maar er zijn ‘ways out’ en goede voorbeelden, en daarvan valt te leren.”