ONDERWIJS

Als ouders vinden we goed onderwijs belangrijk. Door goed onderwijs doe je kennis en vaardigheden op, werk je aan je toekomst en ben je eerder verzekerd van een goede baan. Goed onderwijs is de sleutel naar een zekere toekomst, een succesvolle organisatie en welvarende samenleving. Persoonlijk kan ik me vinden in dit idee, maar vind alle ronkende verhalen over dat onderwijs en de weg naar een mooie toekomst soms wel wat overdreven.

Als we aan elkaar vragen hoe het met iemand of de kinderen gaat, gaat het al heel snel over onderwijs of werk en dat onze zoon of dochter al een mooie baan heeft of een goede kans maakt daar op. Mooie studieresultaten worden als een voorloper voor een succesvolle loopbaan gezien. Opleidingen beschrijven tegenwoordig – al dan niet met cijfers en getuigenissen onderbouwd – de loopbaan perspectieven na de opleiding. Ik lees echter weinig of zelfs niets over de persoonlijke ontwikkeling; wat een opleiding met jou als mens doet. Doe je naast kennis en vaardigheden ook wat levenswijsheid op? Het goede leven is naar mijn idee veel meer dan focus op studeren en een succesvolle loopbaan. Het goede leven gaat niet alleen over geld verdienen, maar ook over zin en betekenis geven aan je leven.

Naast mij zit Theo. Theo heeft geen gemakkelijk leven achter de rug. Hij komt uit een gezin van zeven kinderen, waarvan hij de oudste is. Dit betekent meehelpen de anderen in het gareel te houden. Er was geen geld voor studie. Na de middelbare school ging hij aan het werk op kantoor bij een broer van zijn vader. Hij begon op de boekhouding en deed verder allerlei klusjes, zoals pakketjes rondbrengen en zorgde ervoor dat het magazijn tijdig werd aangevuld. In de avonduren volgde hij verschillende cursussen. Niet alleen omdat hij wilde doorleren en ambities had, maar ook omdat hij geïnteresseerd was in talen en culturen. Zo studeerde hij Spaans, Russisch en zelfs Latijns. Op zijn dertigste kreeg hij een ongeval, twee weken voor zijn huwelijk. Hij raakte verlamd. Het huwelijk is uiteindelijk niet doorgegaan. Ze zei: “ Jij bent Theo niet meer nu je in een rolstoel zit. Het spijt me maar zo wil ik niet met je verder.” Theo heeft een tijdje rondgelopen met het idee om een einde aan zijn leven te maken, maar het leven had nog zoveel goeds voor hem, dat hij dat uiteindelijk toch niet wilde. Hij maakte nieuwe vrienden, werd lid van een vereniging die opkomt voor de belangen van mensen met een handicap. Hij bezocht internationale congressen voor mensen die door een letsel voor de rest van hun leven beperkt zijn. Zijn talenkennis was hem hierbij erg behulpzaam. Hij ging weer studeren en studeerde met hoge cijfers af als jurist. Nu werkt hij bij een belangenvereniging en helpt mensen die afhankelijk zijn van zorg door het woud van regels en geldstromen heen.

Ik heb nu ontmoetingen en gesprekken die ik anders – zonder handicap – nooit zou hebben gehad. Misschien is dat wel het belangrijkste onderwijs of misschien moet ik het wel bovenwijs noemen.”

BOVENWIJS

Theo neemt even pauze, hij zucht. “Weet je, niet mijn opvoeding, niet mijn studie maar het leven zelf heeft mij gevormd. Het is mooi dat mensen hun toeslagen of voorzieningen krijgen waar ze recht op hebben. Maar het mooie van mijn werk is het contact, de ontmoeting met anderen, waar ik mijn leven en ervaringen mee kan delen en ook hun op verhaal kan laten komen. Ik heb nu ontmoetingen en gesprekken die ik anders – zonder handicap – nooit zou hebben gehad. Dat geeft mijn leven zin en betekenis. Misschien is dat wel het belangrijkste onderwijs of misschien moet ik het wel bovenwijs noemen.”

Ik val even stil van de treffende woordspeling. Niet onderwijs, maar bovenwijs. Onderwijs is van onderop iets leren en opbouwen, maar bovenwijs zit aan de andere kant. Wijs genoeg om boven een moeilijke situatie uit te stijgen. Dat leer je niet op school; dat is karakter. Een karaktervorming, daar moet je zelf aan werken. In en door het leven worden gevormd. “Ik beschouw elke tegenslag of succes dan ook als een belangrijke les in telkens weer levenswijsheid opdoen.” Theo lacht en wijst naar zijn hoofd en daarna naar zijn hart.

Het gesprek is afgerond, maar ik wil eigenlijk nog veel meer van Theo horen. Wat een mooi mens, een wijze man, gevormd door het leven zelf. In mijn ogen zeer succesvol. Hij heeft het goede leven kunnen vinden, ondanks alle beperkingen en teleurstellingen. Een bovenwijze man. En tegelijk zo duidelijk voelbaar op hartsniveau. Ik zou wensen dat onderwijs wat meer bovenwijs zou bieden. Ik ga er zelf tijdens mijn colleges en begeleiding aan studenten nog meer aandacht aan geven, te beginnen met het delen van dit verhaal.