Het is lastig om nu leider te zijn.
Leiderschap wordt steeds meer gestuurd vanuit de omgeving. Organisaties functioneren in een open systeem en gebeurtenissen in de buitenwereld hebben rechtstreeks, direct of indirect, invloed op wat er in organisaties gebeurt. Leidinggevenden moeten daarmee leren omgaan, betoogt Freek Peters.
Prof. Dr. Freek Peters is hoogleraar contextueel leiderschap en partner bij de Galan Groep. In die hoedanigheid ondersteunt hij organisaties bij de ontwikkeling van leiderschap. Zo ook de VO-raad, waar hij een bijdrage levert aan het leiderschapsprogramma voor de ontwikkeling van schoolleiders. In dit artikel deelt Freek Peters zijn visie over contextueel leiderschap; de nieuwe vorm van leiderschap die vandaag de dag zo hard nodig is.
In de klassieke opvatting van leiderschap draait het om het aansturen en ontwikkelen van een organisatie van binnenuit. Maar next generation leadership is contextueel leiderschap, vertelt Freek Peters. “In een organisatie waarin de buitenwereld met een behoorlijke vaart en dynamiek steeds binnenkomt, ben je minder baas in eigen huis en minder in control. Daar hebben leiders van nu mee te dealen”.
Andere tijden
Veel leiders hebben een klassiek beeld van het soort leider dat zij zouden moeten zijn. Zowel expliciet als impliciet hebben zij in de organisaties waarin zij hebben gewerkt voorbeelden gehad van traditionele vormen van leiderschap. Peters: “De directeur was de baas. Dat is het beeld dat zij hebben meegekregen over leiderschap. Maar de tijden zijn veranderd en je gedrag moet mee veranderen. Het leiderschap uit het verleden is in veel gevallen niet meer effectief in onze nieuwe werkelijkheid. Niet voor jezelf, niet voor medewerkers in de organisatie en ook niet voor de verdere omgeving”.
Complexiteit
Je moet als leider leren omgaan met complexiteit, vertelt Peters. “Complexiteit is een vorm van ingewikkeldheid die je niet kunt voorspellen of sturen. Dat is iets anders dan wanneer iets gecompliceerd is, want dat gaat om iets wat ingewikkeld is maar wat je wel kunt beheersen, waardoor je in controle blijft”. Het idee van complexiteit gaat in tegen ideeën over leiderschap die van controle uitgaan: “Het is voor veel leiders een ontdekking dat je niet alles in de hand hoeft te hebben. Soms moet je dat niet eens proberen, omdat je jezelf dan vastzet. Je houdt dan geen ruimte over om te improviseren”. Freek Peters merkt in gesprekken dat dit wordt herkend. “Er is vaak een soort opluchting: ‘het ligt dus niet aan mij dat ik het ingewikkeld vind’. Nee, natuurlijk niet. Het ís ook gewoon lastig om nu leider te zijn”.
Effectief gedrag
Na de erkenning van de complexiteit draait het om de vertaling naar je eigen persoonlijk leiderschap, aldus Freek Peters. “Hoe sta jij hier als leider in en wat is effectief gedrag? Je moet kritisch kijken naar je eigen handelen en leren wat je kunt doen als dingen niet gaan zoals je had gedacht”. In de ondersteuning van organisaties maakt hij duidelijk wat oud en wat nieuw gedrag is. “Ik probeer dingen zo concreet mogelijk te maken, zodat mensen gaan nadenken over hun eigen reflexen en automatismen. Ik werk daarom veel met beelden en metaforen. Om een idee te geven: de leider van honderd jaar geleden was een leeuwenkoning, die bovenop een rots staat en iedereen vertelt wat zij moeten doen. Daarna werd de leider een soort rattenvanger van Hamelen, die wist waar hij naartoe wilde en anderen verleidde hem te volgen. De metafoor van nu is de golfsurfer, die effectief beweegt op krachten die sterker zijn dan hijzelf. Samen met anderen, en zonder dat hij de baas is over de zee en de golven”.
BIO
Freek Peters is al ruim dertig jaar verbonden aan de Galan Groep en daarnaast hoogleraar contextueel leiderschap en board member van het People Management Center aan de Tilburg University. Zijn motto: nieuwe tijden vragen om nieuwe vormen van leiderschap.
